Rodzina wobec wyzwań. Jak rozumieć psychoterapię par i rodzin? - o tym psycholog A. Cywińska

Na ogół rodzina samodzielnie radzi sobie z trudnymi sytuacjami i kryzysami, zdarza się jednak, że poszukuje specjalistycznej pomocy terapeutycznej. W systemowym rozumieniu rodziny zachowanie człowieka rozumie się w kontekście jego relacji ze środowiskiem społecznym, w jakim żyje oraz w kontekście systemu, którego jest częścią. W psychoterapii rodzinę traktujemy jako całość, bez wydzielania w niej poszczególnych osób, jak ma to miejsce w terapii indywidualnej. Terapia systemowa to praca terapeuty ze wszystkimi członkami rodziny. Wsparcie psychologa polega na kontakcie z całym systemem, zmierzającym do zrozumienia procesów zachodzących w rodzinie i poprawy relacji między jej członkami.

Od czego zależy czy rodzina poradzi sobie z kryzysem?

Każda rodzina posiada zdolności powrotu do równowagi. Zdolności regeneracyjne są wewnętrznymi atutami funkcjonowania rodziny, zależą m.in. od fazy cyklu życiowego, w której znajduje się obecnie rodzina, jak również od jednoczesnego skumulowania wielu napięć. Członkowie rodziny radzą sobie z zaistniałą sytuacją dzięki różnym strategiom przystosowawczym. Eliminacja, unikanie i asymilacja czynnika stresogennego to strategie wykorzystywane przez rodzinę do przystosowania w sytuacji stresu. Każdy kryzys w rodzinie dezorganizuje homeostazę systemu, wymusza wprowadzenia zmian w celu przywrócenia równowagi wewnątrzrodzinnej.

Dla kogo terapia rodzinna będzie dobrym wsparciem?

Terapia rodzinna staje się dobrym wsparciem w sytuacji, gdy w rodzinie obserwujemy częste konflikty, napięcie, trudności z porozumiewaniem się, wzajemnym zrozumieniem i szacunkiem. Jest skuteczna w przypadku konfliktów małżeńskich, par, konfliktów rodziców z dorastającymi dziećmi, problemów wychowawczych, kryzysów w rodzinie np. śmierć, przewlekła choroba członka rodziny, ale również kryzysów rozwojowych – zawarcie związku małżeńskiego, narodziny pierwszego dziecka, dorastanie dzieci, etap „pustego gniazda”. Terapia może być przydatna wtedy, kiedy rodzice mają problemy z dziećmi przejawiającymi trudności w szkole lub w relacjach rówieśniczych. Wsparcie terapeutyczne istotne jest w konfliktach rodziców z dorastającymi dziećmi, czy w rodzinach, w których nastolatkowie zmagają się z zaburzeniami odżywiania.

Z kim psychoterapeuta spotyka się w gabinecie?

Trudności szkolne, wychowawcze, lub objawy psychosomatyczne u dzieci, mogą stanowić sygnał dla terapeuty rodzinnego, że wsparciem należy objąć cały system rodzinny.

Kiedy np. dzieci przejawiają zachowania trudne, proponuję spotkanie całej rodzinnie. Terapeuta rodzinny podczas kilku pierwszych spotkań stara się zrozumieć, na czym polega trudność i jak przyczynia się do tego funkcjonowanie całego systemu rodzinnego. W tym celu chce poznać wszystkich członków rodziny mieszkających wspólnie, by usłyszeć, jak każdy z nich widzi zgłaszany problem.

Ważny jest dla mnie również opis sytuacji małych dzieci. Jak się okazuje najmłodsi członkowie rodziny dokonują trafnej oceny zdarzeń.

Jaki jest cel terapii?

Celem terapii rodzinnej jest przywrócenie systemowi funkcjonowania. W obecności psychoterapeuty łatwiej dostrzec nieprawidłowe schematy zachowania, trudności w nawiązywaniu relacji czy w komunikacji między członkami rodziny. Członkowie rodziny są zaproszeni na spotkania, które mogą być pomoce w lepszym zrozumieniu i ustaleniu czytelnych granic w rodzinie, przeżywaniu i wyrażaniu emocji, rozwiązywaniu konfliktów, komunikowaniu potrzeb, oczekiwań i uczuć, określeniu ról. Czasem dopiero w gabinecie osoby mają przestrzeń na wzajemną rozmowę i słuchanie siebie nawzajem. W obecności terapeuty rodzina dostrzega swoje zasoby m.in. takie jak: adaptacyjność, spójność, więź, organizacja, elastyczność, komunikacja, ilość i forma czasu spędzonego razem, a także uczy się je wykorzystywać w przezwyciężeniu kryzysu.

Czy terapeutę rodzinnego obowiązuje tajemnica zawodowa?

Jak najbardziej. Zgodnie z ustawą o zawodzie psychologa, również psychoterapeuta rodzinny zobowiązany jest do zachowania tajemnicy zawodowej. Wyjątkiem jest sytuacja poważnego zagrożenia zdrowia lub życia klienta. Informacje na temat trudności z jakimi zmaga się klient lub rodzina czy też relacje z najbliższymi pozostają w przestrzeni gabinetowej.

Przestrzeń gabinetowa to również dobre miejsce na spotkanie dla pary.

Jeśli w związku obserwujemy trudności w komunikacji, częste sytuacje konfliktowe „kryzys związku”, trudności w podejmowaniu aktywności seksualnej, brak satysfakcji ze związku, poczucie osamotnienia, obawy dotyczące formalizacji związku, to warto porozmawiać, zobaczyć jakie są możliwości działania i zmiany. Nie trzeba wszystkiego przezwyciężać samotnie.

Terapia dla par to nauka wzajemnego poznawania się, szukania wspólnych rozwiązań, zrozumienia, jest to przygoda ponownego zauważania siebie nawzajem.

W sytuacjach trudnych, problemowych każdy ma prawo otrzymać wsparcie, pomoc, zrozumienie.

Aleksandra Cywińska - pedagog specjalny, psycholog, psychoterapeuta, diagnosta i terapeuta integracji sensorycznej - przyjmuje w Gabinetach Lekarskich ''Medicum" w Płońsku.