Co widzisz, a czego nie? – o tajemnicach ptasiego dymorfizmu

Jesień to czas, gdy przyroda powoli przygotowuje się do zimowego spoczynku. To także moment, w którym częściej spoglądamy w stronę pól, łąk i lasów, poszukując ostatnich tchnień zieleni i śladów dzikiego życia. A przy odrobinie uwagi można wtedy dostrzec coś naprawdę niezwykłego. Na pierwszy rzut oka – widzimy piękne, barwne ptaki: błyszczące, kolorowe, przyciągające wzrok. Ale… czy widzimy wszystko? Bo to, co najbardziej fascynujące w ptasim świecie, często pozostaje ukryte – choć jest tuż obok nas.

Podczas jesiennych spacerów warto zwrócić uwagę na świat ptaków, który właśnie teraz ukazuje swoją niezwykłą różnorodność – nie tylko gatunkową, ale także w wyglądzie samców i samic. I choć czasem aż trudno uwierzyć, że należą do tego samego gatunku, różnice te nie są przypadkowe. Spójrzmy choćby na bażanta – samiec dumnie maszeruje przez skraj pola, mieniąc się barwami i lśniącym ogonem. Tuż obok – niemal niewidoczna samica, doskonale wtapiająca się w ziemiste tło. Na stawie – zielonogłowy kaczor krzyżówki przyciąga wzrok metalicznym połyskiem, a jego partnerka, ubrana w brązową szatę, pozostaje w cieniu. W lesie – potężne, połyskujące samce głuszca i cietrzewia kontrastują z brunatnymi, drobnymi samicami ukrytymi w runie. A kuropatwy? Samce z wyraźną, ciemną „podkową” na piersi, 
a samice maskujące się pośród traw.

To zjawisko nosi nazwę dymorfizmu płciowego – czyli różnic w wyglądzie pomiędzy samcami a samicami tego samego gatunku. W świecie ptaków jest ono wyjątkowo widoczne. Ale nie chodzi tylko o estetykę – to mechanizm wypracowany przez miliony lat ewolucji, który zwiększa szanse na przetrwanie gatunku.

Samce, obdarzone barwnym upierzeniem, często wydają się „bardziej efektowne”, ale za ten wygląd płacą pewną cenę – są lepiej widoczne dla drapieżników. Muszą zatem być silne, czujne, zwinne. Ich rolą jest zdobycie partnerki, zaprezentowanie się z jak najlepszej strony, zademonstrowanie zdrowia i dobrej kondycji. Kolor to ich wizytówka, reklama genów.

[ZT]24455[/ZT]

Samice, choć mniej rzucające się w oczy, pełnią rolę strażniczek przyszłości. To one budują gniazda, wysiadują jaja, opiekują się pisklętami. Ich skromne, ziemiste barwy to naturalny kamuflaż, który zwiększa szanse na przeżycie – zarówno ich, jak i ich potomstwa. W naturze dyskrecja może uratować życie.

Warto dodać, że dymorfizm nie dotyczy wyłącznie ptaków – obserwujemy go również u ssaków, ryb czy owadów – ale to właśnie wśród ptaków jest najbardziej spektakularny. Pawi ogon, ognisty kolor kardynała, rozłożysty ogon głuszca – to wszystko manifesty siły i zdrowia. Ale w tym wszystkim nie chodzi tylko o rywalizację. Natura łączy piękno z funkcjonalnością. Samce błyszczą, bo muszą przekonać. Samice milczą i się chowają – bo muszą chronić. Różne zadania, różne strategie – ale jeden wspólny cel: ciągłość życia.

Następnym razem, gdy będziesz spacerować nad stawem, przez pole albo las, i zobaczysz stadko kaczek albo przechadzającego się bażanta – zatrzymaj się na chwilę. Przyjrzyj się uważnie. Może dostrzeżesz, że wśród ptaków jedna płeć przyciąga wzrok, a druga – niemal się ukrywa. Może zobaczysz więcej, niż myślałeś. To nie tylko ciekawostka przyrodnicza. To lekcja o mądrości natury, która wie, jak pogodzić urodę z przeżyciem. I przypomnienie, że nie wszystko, co cenne, błyszczy – a to, co skromne, może kryć w sobie największy skarb: życie, które dopiero się zaczyna.

Autor: Katarzyna Dudek
Łowczy Okręgowy Zarządu Okręgowego Polskiego Związku Łowieckiego w Ciechanowie

[ZT]24588[/ZT]