Historia mierzona grobami...

Jaka była historia naszego płońskiego cmentarza? Wracając do samych początków pochówku ludzi, trzeba podkreślić, że kiedyś cmentarze powstawały tuż obok kościołów. Podobnie było w Płońsku. Pierwszy cmentarz w naszym mieście usytuowany był obok pierwszej świątyni pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Zmarłych chowano na terenie gdzie obecnie istnieje skwer przy ulicy Pułtuskiej. Pierwsza płońska nekropolia była otoczona niskim murem. Nieopodal oprócz kościoła znajdował się szpital. A że umieralność w wiekach średnich była duża, tych którym leczenie nie pomogło, znajdowali wieczny odpoczynek tuż obok lecznicy. Najprawdopodobniej tylko umierających na zarazę wywożono poza miasto i tam chowano.

Po tym pierwszym cmentarzu nie pozostał żaden ślad, jeśli nie liczyć ludzkich szczątków, które kryje ziemia w tym miejscu. Wraz ze zniszczeniem kościoła, gdzie obecnie znajduję się kapliczka z figurką Najświętszej Maryi Panny, a cmentarz przeniesiono w kierunku południowym.

Potem, choć data jego powstania nie jest ostatecznie ustalona, zaczął funkcjonować cmentarz przy obecnym kościele na ulicy Płockiej. Była to mała nekropolia, przez którą wiodła tylko jedna ścieżka. Do dzisiaj stoją tam grobowce, przypominając, że spoczywają pod nimi księża z tamtejszej parafii. Cmentarz kościelny choć bardzo mały, otoczony był zabytkowym murem z cegły, otynkowany i wzmocniony na początku dwudziestego wieku. Od strony ulicy znajdowała się zabytkowa brama, z niewielką furtką. To właśnie na terenie tamtego przykościelnego cmentarza znajdowała się marmurowa dzwonnica z dwoma dzwonami w stylu neogotyckim. Do dzisiaj płońszczanie codziennie słyszą z niej bicie w samo południe. Dzwonnica stała się charakterystycznym elementem naszego miasta i nawet trudno sobie wyobrazić, że przed laty była przynależna do przykościelnego cmentarza.

Najważniejszym jednak miejscem pochówku płońszczan jest parafialny cmentarz przy ulicy Wolności. Z jego perspektywy widać płynącą Płonkę, która jakby daje świadectwo, że mimo końca życia, podlegamy naszej lokalnej ciągłości.

Cmentarz posiada dwa wejścia. Po przekroczeniu głównej ulicy Wolności natrafiamy na dwuramienny krzyż zwany - karawaką. Groby wykonane są przede wszystkim z marmuru i piaskowca. Wartość zabytkową posiadają: neogotycki nagrobek z herbem Bonawentury Jana Kotarskiego z roku 1855. Zmarły był radcą kolegialnym rządu Guberni Augustowskiej. Drugi to, klasyczny nagrobek w formie filaru, z herbem Zagłoby Pankracego Jaroszewskiego również z 1855 roku. Spoczywający pod nim był referendarzem stanu w Komisji Województwa Płockiego.

[Zdjęcie z lewej wykonane w latach okupacji hitlerowskiej - krzyże płońskiego cmentarza parafialnego]

Wreszcie bardzo znany grobowiec rodziny Weyherów, wystawiony w 1884 roku. A chyba najbardziej przykuwający oczy nie tylko płońszczan, a także przejezdnych jest wystawiony w 1886 roku nagrobek rodziny Chylińskich. Pierwowzorem dla anioła oplecionego bluszczem, który znajduje się na nim, był właśnie taki anioł wypełniający grób matki Adama Mickiewicza. Chylińscy wystawili pomnik swojej przedwcześnie zmarłej córce. Żal za dziewczynką ciągnęli za sobą do swoich ostatnich dni życia.

Pod koniec lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia cmentarz parafialny doczekał się nowego kamiennego ogrodzenia. Na cmentarzu parafialnym wzniesiono w 1896 roku kaplicę z cegły palonej. Dzisiaj jest to zabytek urzekający swoim neogotyckim stylem. Obiekt powstał dzięki fundacji Salomei Grobickiej.

We wnętrzu kaplicy znajduje się także również neogotycki ołtarz dębowy z figurką Chrystusa Ukrzyżowanego, oraz płaskorzeźba z brązu z popiersiem Jana Grobickiego. Pod kaplicą złożone są szczątki rodziny Grobickich.

Płoński cmentarz parafialny, lata 30. XX wieku. Z prawej strony widoczny grób doktora Leona Rutkowskiego (1862-1917).

Stara część cmentarza parafialnego to miejsce bardzo dobrze znane płońszczanom. Wiodą przez niego trakty, do których rozchodzą się boczne alejki. Właściwie jest to miejsce, gdzie w pierwszy dzień listopada pojawia się większość mieszkańców Płońska, a także tych, którzy żyją już gdzie indziej, ale ich przodkowie na stałe pozostali na naszej ziemi.

Jeden z grobów płońskiego cmentarza parafialnego, zdjęcie wykonane na przełomie lat 20. i 30. XX wieku

29 października 1982 roku biskup płocki poświęcił teren przyległy do starego cmentarza. Od tamtej pory cmentarz parafialny znacznie się powiększył. Stanowi całość, choć już na pierwszy rzut oka widać, że stary cmentarz i ten powstały obok znacznie się różnią.

W Płońsku funkcjonuje jeszcze jeden cmentarz komunalny, w okolicy Szerominka. Jego historia jest krótka, ale jest to miejsce, gdzie pamięć o tam spoczywających zostaje zapisana na powstałych nagrobkach.