Czy Twoje roszczenie na pewno jest przedawnione?

W powszechnej opinii funkcjonuje przekonanie, że roszczenia majątkowe szybko się przedawniają i że po kilku latach nie ma już sensu kierować sprawy do sądu. Rzeczywiście, prawo przewiduje określone terminy, które służą pewności obrotu i mobilizują wierzycieli do aktywności. Zasadą jest, że roszczenia majątkowe przedawniają się po sześciu latach, natomiast roszczenia o świadczenia okresowe, takie jak np. alimenty, po trzech latach. Nie zawsze jednak zastosowanie znajdą te terminy. Jeżeli szkoda powstała w wyniku przestępstwa, przepisy przewidują odmienny, znacznie dłuższy czas na dochodzenie roszczeń.

Kodeks cywilny wprost stanowi, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem przedawnia się dopiero po dwudziestu latach, liczonych od dnia jego popełnienia. To przepis szczególny, który ma pierwszeństwo przed ogólną, sześcioletnią regułą. W praktyce oznacza to, że upływ sześciu lat nie przesądza jeszcze o zamknięciu drogi do dochodzenia odszkodowania, jeśli tylko zdarzenie spełnia kryteria przestępstwa. 

Dobrze ilustruje to sytuacja, w której zdarzenie początkowo wygląda jak zwykły spór kontraktowy, na przykład niewykonanie umowy jak choćby niewydanie towaru mimo wpłacenia zaliczki. Po zebraniu materiału — dokumentów, korespondencji, zeznań świadków — może okazać się, że zachowanie sprawcy ma cechy przestępstwa. Jeżeli tak jest, to termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych przestaje być sześcioletni, a staje się dwudziestoletni. Właściwa kwalifikacja prawna zdarzenia ma tu więc kluczowe znaczenie.

Pośród przestępstw, które wiążą się z popełnieniem szkody można wymienić przede wszystkim oszustwa, kradzieże i przywłaszczenia, ale także pobicia i inne naruszenia zdrowia, znęcanie się fizyczne lub psychiczne, zniszczenie mienia oraz czyny naruszające cześć lub nietykalność osobistą. Jeśli w następstwie takiego czynu powstała szkoda — obok odpowiedzialności karnej sprawcy pojawia się odpowiedzialność cywilna. Poszkodowany może domagać się na przykład zwrotu utraconych środków, pokrycia kosztów leczenia czy rehabilitacji, naprawienia zniszczonych rzeczy, a także zadośćuczynienia za krzywdę.

[ZT]23794[/ZT]

Warto podkreślić, że porządek karny i cywilny to dwie odrębne ścieżki. Sąd Najwyższy wielokrotnie potwierdził, że odpowiedzialność cywilna nie jest uzależniona od zapadnięcia wyroku karnego. Nawet jeśli postępowanie karne zostanie umorzone np. z powodu przedawnienia karalności, nie zamyka to drogi do dochodzenia roszczeń. Sąd cywilny może bowiem samodzielnie ocenić, czy dane zachowanie miało charakter przestępstwa, a więc czy znajduje zastosowanie dwudziestoletni termin. Nie ma już wówczas możliwości ukarania sprawcy za takie przestępstwo ale obowiązek naprawienia szkody nadal pozostaje aktualny. Oczywiście, prawomocny wyrok skazujący jest bardzo silnym atutem w sprawie cywilnej jednak nie stanowi on warunku koniecznego do korzystnego dla poszkodowanego rozstrzygnięcia. 

Z praktycznego punktu widzenia najważniejsze jest szybkie zabezpieczenie materiału dowodowego. W sprawach cywilnych ciężar dowodu spoczywa co do zasady na stronie dochodzącej roszczeń. Im pełniejsza dokumentacja — umowy, potwierdzenia wpłat, wymiana korespondencji, notatki z ustaleń, zaświadczenia lekarskie, wyceny napraw — tym łatwiej wykazać zarówno fakt zaistnienia szkody, jak i jej związek z czynem mającym cechy przestępstwa. 

Podsumowując: nie każde roszczenie przedawnia się po sześciu latach. Jeżeli szkoda została wyrządzona przestępstwem, poszkodowany ma aż dwadzieścia lat na dochodzenie swoich praw. Dlatego zanim uznasz, że sprawa jest definitywnie zamknięta z powodu upływu czasu, warto poddać zdarzenie rzetelnej analizie, sprawdzić, czy nie spełnia kryteriów przestępstwa i ocenić, jakie roszczenia można sformułować na gruncie prawa cywilnego. Często okazuje się, że droga prawna pozostaje otwarta znacznie dłużej, niż nam się wydaje.

Adwokat Damian Kowalski,

karnista prowadzący praktykę w Warszawie i w Płońsku.

Tel.: 796 990 598

https://kancelariakowalski.com/