W dniu 5 lipca 2018 roku uchwalono ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (Dz.U. 2018 poz. 1629), prowadzącej działalność gospodarczą w formie wpisu do centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej (CEIDG). Jest to nowe, rewolucyjne rozwiązanie, na które czekali przedsiębiorcy. Ustawa wprowadziła regulacje w zakresie funkcjonowania firmy po śmierci przedsiębiorcy. Regulacja pozwala firmie bez problemu kontynuować swoją podstawową działalność zgodnie z wolą sukcesora, w zakresie aspektów prawnych, biznesowych i podatkowych.
W czasie sprzed regulacji, sytuacja przedsiębiorstwa i przedsiębiorców nie wyglądała tak kolorowo. Przypomnijmy zatem, co skłoniło ustawodawcę do pochylenia się nad tą problematyką. Najlepszym nakreśleniem sytuacji będzie zobrazowanie tego na przykładnie z życia codziennego.
Na przykład: Pan Kowalski lat 72 prowadzi średniej wielości sklepik ogólnospożywczy na jednym z osiedli w formie wpisu do CEIDG. Z uwagi na swój zaawansowany wiek umiera na chorobę wieńcową, z którą zmaga się od lat. Po Panu Kowalskim zostaje dobrze prosperujący sklepik, który miał podpisane nowe umowy na sprzedaż produktów spożywczych z okolicznych wytwórni oraz zatrudnia trzy panie ekspedientki.
Powstaje pytanie, co w tej chwili należy zrobić z całą dobrze prosperującą firmą, która została po śmierci Pana Kowalskiego?
W sytuacji przed regulacją dla spadkobiercy po Panie Kowalskim oznaczałoby to:
Po wejściu w życie wspomnianej Ustawy, firma będzie mogła zachować:
Ustawa rozwiązuje problemy z sukcesją przedsiębiorstwa w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem zmarłego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną. Także uregulowane zostały zasady na jakich kontynuuje się działalność gospodarczą prowadzoną przy użyciu tego przedsiębiorstwa. Firma w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci. A zatem możemy powiedzieć, że cała firma ze wszystkimi jej przymiotami istnieje i może dalej w niezmienionej formie funkcjonować.
Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego wymagane jest powołanie zarządcy sukcesyjnego, wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji i dokonanie wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego.
W tym miejscu należy się zastanowić w jaki sposób i kiedy możemy ustanowić zarząd sukcesyjny.
Chwilą, w której ustanawiamy zarząd sukcesyjny to śmierć przedsiębiorcy (w przypadku, gdy przedsiębiorca złożył wniosek o wpis do CEIDG zarządcy sukcesyjnego za życia) lub dokonanie wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego powołanego po śmierci przedsiębiorcy. O ile w pierwszym przypadku sam przedsiębiorca wyznacza swojego następcę, to w drugim przypadku powołać zarządcę sukcesyjnego może małżonek przedsiębiorcy, spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy.
W okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządcy sukcesyjnego, a jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony – do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, osoba będąca spadkobiercą ustawowym lub testamentowym może dokonywać czynności koniecznych do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.
Zarządca sukcesyjny wchodzi w pełnie praw i obowiązków po zmarłym przedsiębiorcy. Wykonywanie praw i obowiązek wykonywania spraw po zmarłym dotyczy również spraw powstałych przed śmiercią, jak i po niej. W szczególności sprawami z zakresu prawa cywilnego jest wykonywanie umów zawartych z kontrahentami oraz występowanie w postępowaniach sądowych. Publicznoprawnymi prawami i obowiązkami zarządcy jest stosowanie się do zaleceń wynikających, np. kontroli przeprowadzonych przez Urząd Skarbowy oraz realizacja obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych.
Jeśli możemy powołać zarządcę sukcesyjnego to tak samo możemy go odwołać. Tutaj możemy rozróżnić dwa rodzaje odwołania z funkcji zarządcy, a mianowicie przed śmiercią i po śmierci przedsiębiorcy,
W pierwszej sytuacji sprawa jest dużo prostsza, ponieważ przedsiębiorca może samodzielne odwołać samodzielnie, jednostronnie zarządcę sukcesyjnego, co jest najbardziej intuicyjną dla nas sytuacją. Także osoba wybrana na zarządcę może złożyć oświadczenie przedsiębiorcy o rezygnacji z pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego. Możliwą sytuacją jest także utrata przez zarządcę pełnej zdolności do czynności prawnych, co dyskwalifikuję go z pełnienia funkcji z mocy prawa. Kolejną opcją jest możliwość orzeczenia względem zarządcy prawomocnego wyroku o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej, które także z mocy prawa dyskwalifikuję taką osobę ze stanowiska zarządcy.
Należy pamiętać, że zarząd sukcesyjny wygasa przed upływem 2 lat od śmierci przedsiębiorcy, jeżeli:
Bardziej skomplikowaną sytuację mamy wtedy, gdy odwołać zarządcę mamy po śmierci przedsiębiorcy, ale i to nie jest nie możliwe. Możliwość odwołania zarządcy ma osoba, która uczestniczyła w jego powołaniu lub była do tego uprawniona, za zgodą pozostałych osób. W tym miejscu należy się zastanowić, jakie konsekwencje dla zarządcy, jak i dla samego przedsiębiorstwa niesie ze sobą odwołanie osoby pełniącej funkcję zarządcy sukcesyjnego. Jeśli odwołanie miało miejsce w czasie toczącego się postępowania cywilnego z udziałem zarządcy sukcesyjnego, sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli zarządca sukcesyjny przestał pełnić tę funkcję albo zarząd sukcesyjny wygasł. W sprawach postępowań administracyjnych dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych, wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa strony, w razie jej śmierci strony w toku postępowania, jeżeli został ustanowiony zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem strony, na jej miejsce wstępuje zarządca sukcesyjny.
W przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego na jego miejsce wstępują następcy prawni. Zarówno śmierć strony, jak i wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego powodują zawieszenie postępowania administracyjnego z urzędu.
Zarządca sukcesyjny:
Zarządca sukcesyjny działa na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. To oni solidarnie odpowiadają za zobowiązania związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Mają też prawo do udziału w zyskach i uczestniczą w stratach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa. Zysk wypłacany jest im przez zarządcę sukcesyjnego w odpowiednich częściach.
Zarządca nie odpowiada osobistym majątkiem za długi firmy i nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Ponosi jednak odpowiedzialność za szkodę, jaką wyrządzi w skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. W niektórych sytuacjach może odpowiadać za zobowiązania podatkowe i ZUS (jeśli egzekucja z innych źródeł będzie bezskuteczna).
Zarządca może pobierać wynagrodzenie. W takim przypadku stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o zleceniu.
Ważnym obowiązkiem zarządcy sukcesyjnego jest sporządzenie i złożenie przed notariuszem inwentarza przedsiębiorstwa w spadku obejmującego:
Obowiązek ten powinien zostać wykonany niezwłocznie po ustanowieniu zarządu sukcesyjnego, czyli po objęciu funkcji przez zarządcę sukcesyjnego.
Biorąc pod uwagę powyższe, nowa instytucja zarządu sukcesyjnego jest zdaniem autora ważnym, nowym i wymiernie ważnym elementem dla obrotu gospodarczego i to dla samego „podmiotu”, jak również jego kontrahentów, albowiem zapewnia możliwość kontynuacji działalności gospodarczej firmy po śmierci jej właściciela, na co nie pozwala, np. ustanowienie przez przedsiębiorcę pełnomocnictwa, które wygasa z chwilą jego śmierci.
Piotr Truszkowski
Adwokat
Biegły Sądowy w zakresie prawa FR
Przy Sądzie Okręgowym w Warszawie
Kancelaria BDG Consulting
Filia Kancelarii w Płońsku
ul. Młodzieżowa 13 lok. 72
09-100 Płońsk
+48694487667
Brak komentarza, Twój może być pierwszy.
Dodaj komentarz