Rozliczenie dochodów osiąganych za granicą - gdzie należy odprowadzić podatek?

W obliczu powszechnego zjawiska emigracji zarobkowej Polaków często pojawia się pytanie, gdzie dana osoba powinna odprowadzić podatek dochodowy? Gdzie się rozliczać? Co to jest unikanie podwójnego opodatkowania i na czym polega?

Co do zasady obowiązek rozliczenia dochodów w Polsce spoczywa na osobach, które w danym roku podatkowym posiadły polską rezydencję podatkową. Zasada rezydencji podatkowej została wyrażona w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991 nr 80 poz. 350), zgodnie z którym osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Jest to tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. 

Art. 3 pkt 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi natomiast, iż za osobę mającą stałe zamieszkanie w Polsce uważa się kogoś mającego tutaj centrum interesów osobistych i gospodarczych – ośrodek interesów życiowych lub też przebywa na terytorium Rzeczpospolitej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Z dwóch powyższych kryteriów wystarczy spełnienie jednego by zostać uznanym za rezydenta polskiego, a to wiąże się z nieograniczonym obowiązkiem podatkowym niezależnie od tego w jakim kraju dochody zostały osiągnięte. W celu ustalenia rezydencji podatkowej danej osoby należy wziąć pod uwagę szereg okoliczności faktycznych, tj. związki osobiste i ekonomiczne osoby fizycznej z danym państwem, wśród których istotne są więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczna, kulturalna i wszelka inna działalność, miejsce wykonywania działalności gospodarczej i miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem. Jeśli chcemy uniknąć polskiej rezydencji podatkowej należy podkreślić wszystkie okoliczności świadczące o tym, iż nasz „ośrodek interesów życiowych” znajduje się w innym państwie, może to być, np. fakt przeprowadzenia się za granicę wraz z rodziną, fakt nieosiągania żadnych dochodów w Polsce, fakt iż większość naszego majątku znajduje się za granicą.

Powyższe unormowania prawne stwarzają zagrożenie, że osoba co do zasady mieszkająca w Polsce, ale pracująca za granicą, może zostać opodatkowana dwukrotnie – w kraju, gdzie dochody osiąga oraz w Polsce. Aby uniknąć problemu dwukrotnych roszczeń co do tych samych dochodów i sporu między fiskusami różnych jurysdykcji (państw), zawierane są przez poszczególne państwa bilateralne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (są to najczęściej umowy dwustronne, bilateralne). Przepisy tych umów przewidują najczęściej jedną z dwóch poniższych metod unikania podwójnego opodatkowania: metodę wyłączenia z progresją lub metodę proporcjonalnego odliczenia.

Art. 27 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych określa sposób obliczania podatku przy zastosowaniu metody wyłączenia z progresją. Przepis ten stanowi, iż jeżeli podatnik objęty w Polsce nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, oprócz dochodów podlegających opodatkowaniu w Polsce, według progresywnej skali podatkowej, osiągał również dochody z tytułu działalności lub pracy wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub ze źródeł przychodów znajdujących się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwolnione od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych umów międzynarodowych - podatek określa się w następujący sposób:

1. do dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym dodaje się dochody zwolnione od tego podatku i od sumy tych dochodów oblicza się podatek według skali progresywnej (określonej w art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych),

2. ustala się stopę procentową tego podatku do tak obliczonej sumy dochodów,

3. ustaloną zgodnie z pkt. 2 stopę procentową stosuje się do dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Metodę wyłączenia z progresją stosują między innymi umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarte przez Polskę z następującymi państwami: Austrią, Chinami, Chorwacją, Czechami, Danią, Francją, Finlandią, Grecją, Hiszpanią, Irlandią, Japonią, Kanadą, Litwą, Luksemburgiem, Łotwą, Niemcami, Norwegią, Portugalią, Słowacją, Słowenią, Szwecją, Ukrainą, Węgrami, Wielką Brytanią i Irlandią Północną oraz Włochami.

W sytuacji, gdy umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania nie przewiduje metody wyłączenia z progresją, to zastosowanie będzie miała druga metoda tzw. metoda odliczenia proporcjonalnego.

Stosując tę metodę, rozliczenia podatku w Polsce należy dokonać zgodnie z unormowaniami zawartymi w art. 27 ust. 9 i 9a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z przepisów tych wynika, iż metoda odliczenia proporcjonalnego polega na tym, że w rozliczeniu rocznym składanym w Polsce od sumy dochodów osiągniętych w Polsce i za granicą podatnik potrąca od polskiego podatku kwotę zapłaconą za granicą. Wartość podatku zapłaconego za granica odlicza się według formuły wskazanej w umowie bilateralnej. Nie zawsze kwota podatku zapłacona za granicą w całości może być odliczone od podatku płaconego w Polsce.

Takie potrącenie może nastąpić do wysokości określonego limitu. Potrącenie nie może bowiem przekroczyć tej części podatku polskiego obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany w państwie obcym.

Podsumowując w sytuacji rezydenta podatkowego, który ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce należy liczyć się z tym, że należy się rozliczyć z polskim fiskusem, niezależnie od tego, iż większość dochodów osiąganych jest za granicą. Nie zawsze wiąże się to co prawda z obowiązkiem zapłaty podatku w Polsce, jednakże dochody powinny znaleźć odzwierciedlenie w rocznym zeznaniu podatkowym. Osoba zarabiająca poza granicami Polski powinna złożyć w urzędzie skarbowym PIT 36 wraz z załącznikiem PIT-ZG.

Piotr Truszkowski
Adwokat
+ 48694487667

Filia Kancelarii w Płońsku
ul. Młodzieżowa 13 lok. 72
09-100 Płońsk